สถานการณ์น้ำฝนแล้ง น้ำท่วม และแผนป้องกัน

ประเทศไทยต้องเผชิญกับสภาพการณ์ของน้ำที่แปรปรวนระหว่างฤดูฝนและฤดูแล้ง น้ำท่วมฉับพลันเกิดจากฝนตกหนักในพื้นที่ลุ่มต่ำ ขณะเดียวกันในหน้าแล้งหลายพื้นที่ต้องประสบปัญหาขาดแคลนน้ำในการอุปโภคบริโภคและเกษตรกรรม การจัดการทรัพยากรน้ำอย่างมีประสิทธิภาพจึงเป็นเรื่องเร่งด่วน

1. สถานการณ์น้ำฝนและน้ำแล้ง

ฤดูฝนปีนี้มีพายุหลายลูกพัดเข้ามา ทำปริมาณน้ำฝนในภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต้เกินค่าเฉลี่ยราว 15% ส่งผลให้หลายจังหวัดเกิดน้ำท่วมขังเป็นเวลาหลายวัน ขณะที่ช่วงหน้าแล้ง อัตราน้ำต้นทุนในอ่างเก็บน้ำหลักลดลงเหลือไม่ถึง 40% ของความจุ เกิดปัญหาการใช้น้ำเพื่อการเกษตรและการผลิตไฟฟ้าพลังน้ำ

2. ปัญหาจากน้ำท่วม

• พื้นที่เกษตรเสียหาย พืชสวนและนาข้าวจมน้ำ ส่งผลให้เกษตรกรขาดรายได้
• ถนนและชุมชนลุ่มต่ำเจอน้ำท่วมกระทันหัน เส้นทางสัญจรติดขัด
• โรงงานอุตสาหกรรมย่านชานเมืองต้องหยุดเดินเครื่องจักรชั่วคราว

3. ปัญหาจากน้ำแล้ง

ช่วงหน้าแล้ง น้ำในอ่างเก็บหลักลดลง น้ำเพื่อการอุปโภคบริโภคต้องถูกจำกัดเวลา การชลประทานถูกปรับลดโควต้า ส่งผลให้เกษตรกรต้องปรับเปลี่ยนพืชปลูกบางชนิดและใช้เทคโนโลยีประหยัดน้ำเพิ่มขึ้น

4. แผนป้องกันและบรรเทา

รัฐบาลได้เร่งขยายแนวคันกั้นน้ำและระบบระบายน้ำในเมืองใหญ่ รวมถึงปรับปรุงปากคลองและคูคลองให้รองรับน้ำฝนได้มากขึ้น ในพื้นที่ลุ่มต่ำมีการติดตั้งระบบสูบน้ำเคลื่อนที่ (mobile pumps) เพื่อเร่งระบายน้ำรอช้า และจัดทีมกู้ภัยร่วมกับท้องถิ่น

5. การบริหารจัดการน้ำหน้าแล้ง

• กำหนดโควต้าน้ำชลประทานใหม่ตามสภาพแหล่งน้ำสำรอง
• ส่งเสริมเทคโนโลยีหยดน้ำ (drip irrigation) และน้ำหมุนเวียน (recycled water)
• ประสานงานโครงการสร้างฝายชะลอน้ำขนาดเล็กในชุมชนเพื่อเก็บกักน้ำต้นทุน

6. การมีส่วนร่วมของประชาชน

ชุมชนท้องถิ่นควรจัดเวทีแลกเปลี่ยนความรู้เรื่องการใช้น้ำอย่างประหยัดและการป้องกันน้ำท่วม บ้านเรือนควรติดตั้งระบบกรองน้ำกระเส็น (gutter filters) และทำการปรับพื้นที่ให้สามารถระบายได้เร็วขึ้น

7. แนวโน้มในอนาคต

ประเทศไทยต้องเร่งลงทุนระบบกักเก็บน้ำขนาดใหญ่และขนาดย่อย ใช้ IoT และ big data ในการติดตามสถานะน้ำแบบเรียลไทม์ พร้อมพัฒนาแอปให้ประชาชนเช็คปริมาณน้ำและประกาศเตือนภัยได้ล่วงหน้า เพื่อสร้างระบบบริหารจัดการน้ำอัจฉริยะ (smart water management)

สรุปแล้ว การรับมือกับภาวะน้ำฝน น้ำท่วม และน้ำแล้ง ต้องอาศัยแผนการป้องกันครบวงจร ทั้งการสร้างโครงสร้างพื้นฐาน ปรับกติกาการใช้น้ำ และความร่วมมือจากทุกภาคส่วน เพื่อรับมือสภาพภูมิอากาศที่แปรปรวนได้อย่างมีประสิทธิภาพ