สถานการณ์น้ำฝนแล้ง น้ำท่วม และแผนป้องกัน

ประเทศไทยเผชิญกับสภาพอากาศสุดขั้ว ระหว่างน้ำฝนตกหนักช่วงฤดูฝนและภัยแล้งในหน้าแล้ง ทำให้เกิดน้ำท่วมฉับพลันในพื้นที่ลุ่มต่ำของเมืองใหญ่ และการขาดแคลนน้ำในภาคเกษตรกรรม ส่งผลกระทบต่อชีวิตความเป็นอยู่และเศรษฐกิจชุมชน

1. สถานการณ์น้ำฝน

ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยทั้งประเทศสูงกว่าค่าเฉลี่ยประจำปี 10–20% โดยเฉพาะในภาคกลางและภาคอีสาน ฝนตกหนักต่อเนื่องหลายชั่วโมง ส่งผลให้ถนนสายหลักน้ำท่วมสูง 50–70 เซนติเมตร นานกว่า 3–5 วัน จนเกิดความเสียหายต่อภาคการจราจรและสิ่งปลูกสร้าง

2. ผลกระทบจากน้ำท่วม

• พื้นที่เกษตรเสียหายราว 15% ของเนื้อที่เพาะปลูก พืชผลหลักต้องสูญเสียรายได้
• ชุมชนลุ่มต่ำถูกตัดขาดเส้นทางคมนาคมกว่า 8% ของพื้นที่เสี่ยง
• ต้นทุนซ่อมแซมโครงสร้างพื้นฐานเฉลี่ย 2,000 ล้านบาทต่อจังหวัด เช่น ถนน สะพาน และบ้านเรือน

3. สถานการณ์ภัยแล้ง

ในหน้าแล้ง ปริมาณน้ำสะสมในอ่างเก็บน้ำหลักลดลงเหลือประมาณ 35% ของความจุ กรมชลประทานต้องปรับลดโควต้าน้ำชลประทาน ส่งผลให้เกษตรกรต้องเปลี่ยนไปปลูกพืชทนแล้งหรือหันมาใช้เทคโนโลยีประหยัดน้ำเพื่อรักษาผลผลิต

4. แผนบริหารจัดการน้ำฤดูฝน

• ขยายแนวคันกั้นน้ำและพนังกั้นลำน้ำในจุดวิกฤตเพื่อลดโอกาสน้ำล้นตลิ่ง
• ติดตั้งเครื่องสูบน้ำเคลื่อนที่และระบบรถฉีดน้ำล้างคลองในพื้นที่เมืองเพื่อเร่งระบายน้ำ
• ปรับปรุงปากคลอง คูระบายน้ำ และท่อระบายน้ำให้มีขนาดใหญ่ขึ้น รองรับปริมาณฝนที่มากขึ้น

5. แผนรับมือภัยแล้ง

• ติดตั้งระบบกักเก็บน้ำฝนบนหลังคาอาคารและถังเก็บน้ำขนาดเล็กในชุมชน
• ส่งเสริมระบบชลประทานหยดน้ำ (drip irrigation) และใช้ระบบน้ำรีไซเคิลในภาคเกษตร
• ปรับโควต้าน้ำชลประทานตามระดับน้ำในอ่างเป็นรายสัปดาห์ เพื่อลดการใช้เกินความจำเป็น

6. โครงการระยะยาว

พัฒนาระบบ Smart Water Grid โดยใช้เซ็นเซอร์ IoT และ Big Data ในการเก็บข้อมูลระดับน้ำ คุณภาพน้ำ และสภาพอากาศแบบเรียลไทม์ พร้อมแอปพลิเคชันแจ้งเตือนภัยให้ประชาชนพร้อมรับมือก่อนเกิดเหตุ

7. การมีส่วนร่วมของชุมชน

จัดเวทีให้ความรู้เรื่องการจัดการน้ำในครัวเรือน การสังเกตระดับน้ำคลอง และกิจกรรมปลูกต้นไม้ลดน้ำท่วม ชุมชนควรมีส่วนร่วมตรวจตราปากคลองและฝายชะลอน้ำเพื่อป้องกันการอุดตัน

โดยสรุป การผสานมาตรการโครงสร้างพื้นฐาน เทคโนโลยีอัจฉริยะ และการสร้างความร่วมมือระดับชุมชน จะช่วยให้ไทยสามารถบริหารจัดการน้ำฝนแล้งและน้ำท่วมได้อย่างยั่งยืน