การค้าชายแดนไทยกับประเทศเพื่อนบ้าน ขุมทองที่ยังไปได้อีกไกล

ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ประเทศไทยถือว่าเป็นประเทศที่มีข้อได้เปรียบทางภูมิศาสตร์อย่างชัดเจน ด้วยที่ตั้งที่เชื่อมโยงกับเพื่อนบ้านถึง 4 ประเทศ คือ สปป.ลาว เมียนมา กัมพูชา และมาเลเซีย ซึ่งชายแดนที่ทอดยาวหลายพันกิโลเมตรนี้เองได้กลายเป็นประตูเศรษฐกิจสำคัญที่ผลักดันมูลค่าการค้าให้กับหลายจังหวัดชายแดนไทยมาโดยตลอด โดยเฉพาะในยุคที่ตลาดโลกผันผวน การค้าชายแดนจึงยิ่งได้รับการจับตาในฐานะ “ขุมทอง” ที่สามารถกระตุ้นเศรษฐกิจฐานราก และเปิดโอกาสทางการค้าใหม่ ๆ ให้กับผู้ประกอบการรายเล็กและกลาง

ข้อมูลจากกระทรวงพาณิชย์ระบุว่า มูลค่าการค้าชายแดนและผ่านแดนของไทยในแต่ละปีอยู่ในระดับหลายแสนล้านบาท โดยมีจุดผ่านแดนการค้าหลักกระจายอยู่ตามจังหวัดต่าง ๆ เช่น แม่สอด (ตาก), อรัญประเทศ (สระแก้ว), มุกดาหาร, หนองคาย และสะเดา (สงขลา) ซึ่งไม่เพียงแต่รองรับการส่งออกสินค้าจากไทยไปยังเพื่อนบ้าน แต่ยังเป็นจุดกระจายสินค้านำเข้าที่สำคัญ ทั้งวัตถุดิบ สินค้าอุปโภคบริโภค และแรงงานที่หลั่งไหลเข้ามาเสริมภาคการผลิตของไทย

จุดแข็งสำคัญของการค้าชายแดนไทย คือ ความได้เปรียบเชิงวัฒนธรรมและความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนที่อาศัยอยู่ตามแนวชายแดน ความใกล้ชิดทางภาษา วิถีชีวิต และความคุ้นชินทางการค้าแบบดั้งเดิม ช่วยเอื้อต่อการเจรจาซื้อขายสินค้า สร้างความเชื่อมั่นและความต่อเนื่องในระบบห่วงโซ่อุปทานได้ดีกว่าการค้าระหว่างประเทศในระยะไกล อีกทั้งการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน เช่น ด่านศุลกากร ถนน ทางรถไฟ และสะพานเชื่อมพรมแดนในหลายพื้นที่ ทำให้การขนส่งสินค้ารวดเร็วและประหยัดต้นทุนมากขึ้น

ขณะเดียวกัน ผู้ประกอบการรายย่อยหรือเกษตรกรท้องถิ่นจำนวนมากยังขาดความรู้เรื่องกฎการค้า พิกัดศุลกากร และมาตรฐานสินค้าเพื่อให้แข่งขันได้ในตลาดข้ามพรมแดน การเพิ่มขีดความสามารถให้กับชุมชนและวิสาหกิจขนาดเล็กจึงเป็นสิ่งจำเป็น เพื่อให้พวกเขาสามารถใช้ประโยชน์จากโอกาสชายแดนได้อย่างเต็มศักยภาพ ไม่เพียงแต่ขายวัตถุดิบราคาถูก แต่สามารถต่อยอดแปรรูปหรือสร้างมูลค่าเพิ่มได้

อีกประเด็นสำคัญที่ไม่อาจมองข้าม คือ โอกาสในการเชื่อมโยงการค้าชายแดนเข้ากับเศรษฐกิจดิจิทัล ปัจจุบันหลายด่านเริ่มทดลองระบบด่านอัจฉริยะ (Smart Border) ระบบศุลกากรดิจิทัล และการใช้แพลตฟอร์ม E-Commerce ข้ามพรมแดน เพื่อให้การทำธุรกรรมสะดวกรวดเร็วและตรวจสอบได้มากขึ้น หากไทยสามารถผลักดันนวัตกรรมเหล่านี้ได้เต็มรูปแบบ จะช่วยลดต้นทุนโลจิสติกส์ ลดเวลาในการผ่านแดน และสร้างภาพลักษณ์การค้าชายแดนสมัยใหม่ที่เชื่อถือได้มากยิ่งขึ้น

ในระยะยาว การค้าชายแดนยังเชื่อมโยงโดยตรงกับยุทธศาสตร์เศรษฐกิจเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษ (SEZ) และโครงการเขตเศรษฐกิจพิเศษระหว่างประเทศ เช่น เขตเศรษฐกิจพิเศษสามเหลี่ยมมรกต หรือสะพานเศรษฐกิจระหว่างไทยกับลาว-จีน ซึ่งจะยกระดับบทบาทของไทยให้เป็นศูนย์กลางกระจายสินค้าในอนุภูมิภาคลุ่มน้ำโขงได้อย่างมีศักยภาพ

ดังนั้น แม้จะมีความท้าทาย แต่หากทุกภาคส่วน ทั้งรัฐ เอกชน และชุมชนท้องถิ่น ร่วมกันพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน ยกระดับมาตรฐานการค้า สร้างความร่วมมือเชิงนโยบายกับประเทศเพื่อนบ้าน และยกระดับทักษะผู้ประกอบการให้ทันสมัย การค้าชายแดนไทยก็ยังคงเป็น “ขุมทอง” ที่พร้อมสร้างรายได้มหาศาล สร้างการกระจายโอกาสทางเศรษฐกิจสู่รากฐานท้องถิ่น และเชื่อมโยงเศรษฐกิจไทยกับเพื่อนบ้านในฐานะหุ้นส่วนที่เติบโตไปด้วยกันอย่างยั่งยืน