ลอยกระทง สะท้อนวิถีไทยกับการอยู่ร่วมกับสายน้ำ

ลอยกระทง คือประเพณีที่ฝังรากลึกอยู่ในวัฒนธรรมไทยมาอย่างยาวนาน สะท้อนถึงวิถีชีวิตของคนไทยที่ผูกพันกับสายน้ำมาแต่โบราณ ชุมชนไทยส่วนใหญ่มักตั้งบ้านเรือนริมน้ำ ใช้แม่น้ำลำคลองเป็นแหล่งทำมาหากิน คมนาคม และประกอบพิธีกรรมทางศาสนา

ตามตำนาน ลอยกระทงมีจุดกำเนิดจากพิธี “จองเปรียญ” ของชาวล้านนา หรือ “ยี่เป็ง” ในภาคเหนือ ส่วนในภาคกลางเชื่อว่ามีการสืบทอดมาจากประเพณี “โคมลอย” ของอินเดียที่เรียกว่า “ทีปาวลี” เพื่อบูชาพระแม่คงคา เทพีแห่งสายน้ำ อันเป็นการขอขมาในความผิดพลาดที่มนุษย์ทำให้แม่น้ำสกปรก รวมถึงขอพรให้ชีวิตสะอาดบริสุทธิ์เหมือนกระทงที่ล่องลอยไปตามสายน้ำ

วิถีไทยกับสายน้ำ จึงสะท้อนให้เห็นอย่างชัดเจนในงานลอยกระทง ไม่ว่าจะเป็นการจัดทำกระทงจากวัสดุธรรมชาติ เช่น ใบตอง ต้นกล้วย ดอกไม้สด ซึ่งแสดงถึงภูมิปัญญาท้องถิ่น และแนวคิดการอยู่ร่วมกับธรรมชาติอย่างเคารพ

ในปัจจุบัน ลอยกระทง พัฒนาไปไกลกว่าเพียงงานประเพณีพื้นบ้าน เพราะได้กลายเป็นเทศกาลระดับประเทศที่กระตุ้นการท่องเที่ยวทั้งในเมืองใหญ่และตามชุมชนท้องถิ่น เช่น งานลอยกระทงสายไหลประทีปพันดวง จังหวัดตาก งานยี่เป็งเชียงใหม่ หรือเทศกาลลอยกระทงสุโขทัย ที่จัดขึ้นอย่างยิ่งใหญ่และเป็นเอกลักษณ์ สร้างชื่อเสียงให้กับไทยในสายตานักท่องเที่ยวทั่วโลก

อย่างไรก็ตาม การจัดงานลอยกระทงในยุคปัจจุบันยังเผชิญกับปัญหาขยะและมลภาวะในแม่น้ำ ซึ่งสวนทางกับเจตนารมณ์ดั้งเดิมของการบูชาน้ำ ทำให้เกิดกระแสรณรงค์ใช้วัสดุธรรมชาติและรณรงค์การจัดเก็บขยะหลังเสร็จสิ้นเทศกาล เพื่อให้การลอยกระทงยังคงเป็นประเพณีงดงาม สะท้อนวิถีไทยที่อยู่ร่วมกับสายน้ำได้อย่างแท้จริง