แรงงานไทยในยุค AI จะปรับตัวอย่างไรให้อยู่รอด

การมาถึงของเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI) ได้กลายเป็นหนึ่งในปัจจัยสำคัญที่กำหนดทิศทางเศรษฐกิจและโครงสร้างแรงงานของโลกในศตวรรษที่ 21 หลายประเทศเริ่มเห็นผลกระทบของการนำระบบอัตโนมัติและ AI มาทดแทนแรงงานมนุษย์ในบางภาคส่วน ขณะเดียวกัน AI ก็ได้สร้างโอกาสใหม่ทางธุรกิจ และก่อให้เกิดตำแหน่งงานรูปแบบใหม่ที่ต้องอาศัยทักษะเฉพาะทางที่แรงงานยุคเดิมอาจยังไม่พร้อมปรับตัว

ประเทศไทยในฐานะประเทศที่มีฐานอุตสาหกรรมและบริการขนาดใหญ่ ย่อมหลีกเลี่ยงผลกระทบจากกระแสนี้ได้ยาก หากแรงงานไทยไม่เร่งพัฒนาทักษะให้สอดคล้องกับความต้องการของตลาดแรงงานในอนาคต ปัญหาการว่างงานเชิงโครงสร้างและการสูญเสียศักยภาพทางเศรษฐกิจอาจทวีความรุนแรงยิ่งขึ้น

ภาพรวมแรงงานไทยท่ามกลางการเปลี่ยนผ่านเทคโนโลยี

โครงสร้างแรงงานไทยในปัจจุบันยังพึ่งพางานที่ใช้แรงงานกึ่งทักษะและทักษะต่ำเป็นสัดส่วนสูง อุตสาหกรรมการผลิต ภาคการเกษตร และบริการพื้นฐานมีความเสี่ยงที่จะถูกแทนที่ด้วยระบบอัตโนมัติและหุ่นยนต์ในอัตราที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว รายงานหลายฉบับชี้ว่าภายในทศวรรษนี้ ตำแหน่งงานบางประเภท เช่น พนักงานธุรการ งานตรวจสอบข้อมูล งานประกอบชิ้นส่วน อาจลดลงอย่างมีนัยสำคัญ เพราะ AI สามารถทำงานได้รวดเร็ว แม่นยำ และประหยัดต้นทุนมากกว่า

อย่างไรก็ตาม เทคโนโลยี AI ก็ได้สร้างความต้องการแรงงานด้านใหม่ ๆ เช่น นักวิเคราะห์ข้อมูล ผู้พัฒนาโมเดล AI นักออกแบบ UX/UI ผู้ดูแลระบบความปลอดภัยไซเบอร์ และงานที่ต้องใช้ความคิดสร้างสรรค์หรือทักษะมนุษย์ขั้นสูง ซึ่งยังยากต่อการทดแทนโดยเครื่องจักร

โอกาสใหม่ที่มาพร้อมความท้าทาย

• อุตสาหกรรมที่มีแนวโน้มเติบโตสูง อุตสาหกรรมเทคโนโลยีสารสนเทศ โลจิสติกส์ดิจิทัล พลังงานสะอาด และบริการสุขภาพเชิงนวัตกรรม มีแนวโน้มต้องการแรงงานทักษะสูงเพิ่มขึ้น แรงงานไทยจึงควรมองหาการพัฒนาทักษะเพื่อเข้าสู่สายอาชีพเหล่านี้
• ความต้องการทักษะใหม่ ในยุค AI ทักษะด้าน “Soft Skills” เช่น ความคิดเชิงวิพากษ์ (Critical Thinking) การแก้ปัญหาเชิงซับซ้อน การทำงานร่วมกับทีมข้ามวัฒนธรรม และการเรียนรู้ตลอดชีวิต (Lifelong Learning) จะกลายเป็นสิ่งจำเป็น นอกจากนี้ “Digital Literacy” หรือความสามารถในการใช้เทคโนโลยีและเครื่องมือดิจิทัลอย่างเข้าใจ จะกลายเป็นทักษะพื้นฐานที่แรงงานทุกคนควรมี
• การเรียนรู้ตลอดชีวิต (Reskilling & Upskilling) การปรับทักษะเดิม (Reskilling) และเพิ่มทักษะใหม่ (Upskilling) คือกุญแจสำคัญที่จะทำให้แรงงานไทยสามารถยืนหยัดอยู่ในตลาดแรงงานได้อย่างยั่งยืน หลายองค์กรและมหาวิทยาลัยจึงควรสนับสนุนหลักสูตรระยะสั้นหรือการฝึกอบรมในรูปแบบยืดหยุ่น เพื่อให้สอดคล้องกับความต้องการของอุตสาหกรรม

แนวทางการปรับตัวของแรงงานไทย

เปิดรับการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยี แรงงานไทยควรเปลี่ยนทัศนคติจากมอง AI เป็นคู่แข่ง ให้กลายเป็นเครื่องมือช่วยเพิ่มขีดความสามารถในการทำงาน เช่น ใช้ AI วิเคราะห์ข้อมูล สรุปรายงาน หรือช่วยออกแบบชิ้นงาน เพื่อให้สามารถโฟกัสงานที่ซับซ้อนหรือสร้างมูลค่าเพิ่มได้มากขึ้น

ลงทุนในทักษะดิจิทัลพื้นฐาน เริ่มจากความเข้าใจเรื่องการใช้งานโปรแกรมดิจิทัล การสื่อสารออนไลน์ และความปลอดภัยทางไซเบอร์ ซึ่งจะเป็นจุดเริ่มต้นในการต่อยอดไปสู่ทักษะขั้นสูงในอนาคต

สร้างความเชี่ยวชาญเฉพาะทาง ตำแหน่งงานที่ต้องอาศัย “ทักษะเฉพาะ” และความรู้เชิงลึก เช่น นักพัฒนาโปรแกรมเมอร์ ผู้วิเคราะห์ข้อมูล AI Engineer หรืองานวิจัยและนวัตกรรม จะยังมีความต้องการสูงต่อเนื่อง ดังนั้นผู้ที่สามารถสร้างจุดแข็งเฉพาะตัวได้ จะมีโอกาสอยู่รอดและเติบโตสูงกว่าแรงงานทั่วไป

เสริมทักษะด้านมนุษยสัมพันธ์และการจัดการ แม้ AI จะทำงานเชิงเทคนิคได้ดี แต่การทำงานที่ต้องใช้ความเข้าใจอารมณ์ ความเห็นอกเห็นใจ และการเจรจาต่อรอง ยังเป็นจุดแข็งของมนุษย์ที่ไม่อาจถูกแทนที่ได้ง่าย

อาศัยเครือข่ายและการเรียนรู้ร่วมกัน ชุมชนการเรียนรู้ (Learning Community) หรือเครือข่ายอาชีพจะช่วยให้แรงงานไทยเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร โอกาสฝึกอบรม และเทรนด์การจ้างงานใหม่ ๆ ได้อย่างต่อเนื่อง

บทสรุป

การก้าวเข้าสู่ยุค AI ไม่ใช่สิ่งที่จะมาถึงในอนาคตอันไกล แต่กำลังเกิดขึ้นแล้วในวันนี้ การปรับตัวของแรงงานไทยจึงต้องเริ่มตั้งแต่ระดับบุคคล องค์กร และภาครัฐที่ต้องมีนโยบายสนับสนุนการพัฒนาทักษะแรงงานอย่างเป็นรูปธรรม

หากสามารถใช้ AI เป็นเครื่องมือยกระดับศักยภาพแรงงานไทยได้สำเร็จ ไทยจะไม่เพียงแต่อยู่รอด แต่จะสามารถแข่งขันได้อย่างมั่นคงในเศรษฐกิจโลกที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว