กลไกของการเกิดแผ่นดินไหว

แผ่นดินไหวเป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่เกิดขึ้นเมื่อมีการปลดปล่อยพลังงานอย่างรวดเร็วจากภายในเปลือกโลก พลังงานนี้จะแผ่กระจายออกมาในรูปของคลื่นสั่นสะเทือน ทำให้พื้นผิวโลกสั่นไหว ซึ่งอาจเกิดความเสียหายต่อสิ่งก่อสร้าง และเสี่ยงต่อชีวิตของผู้คน

สาเหตุของการเกิดแผ่นดินไหว

แผ่นดินไหวมักเกิดขึ้นบริเวณขอบของแผ่นเปลือกโลก ซึ่งเป็นบริเวณที่แผ่นเปลือกโลกเคลื่อนตัวและเสียดสีกันอย่างช้าๆ เมื่อแรงเครียดที่สะสมเพิ่มมากขึ้นจนเกินขีดจำกัดของหิน แรงนี้จะถูกปลดปล่อยออกมาในรูปของพลังงาน ทำให้เกิดการเคลื่อนที่อย่างฉับพลันหรือที่เรียกว่า “การร้าวของเปลือกโลก”

ประเภทของแผ่นดินไหว

• แผ่นดินไหวตามรอยเลื่อน: เกิดจากการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลก
• แผ่นดินไหวภูเขาไฟ: เกิดจากการเคลื่อนไหวของแมกมาภายในภูเขาไฟ
• แผ่นดินไหวจากการยุบตัว: เกิดจากโพรงหรือช่องว่างใต้ดินยุบตัวลง

ประเทศไทยมักได้รับผลกระทบจากแผ่นดินไหวที่มีศูนย์กลางอยู่ในประเทศเพื่อนบ้าน เช่น เมียนมา ลาว หรือจีนตอนใต้ โดยเฉพาะในภาคเหนือ

คลื่นแผ่นดินไหว

เมื่อเกิดแผ่นดินไหว คลื่นสั่นสะเทือนจะกระจายออกมาจากจุดศูนย์กลางที่เรียกว่า “จุดเหนือศูนย์แผ่นดินไหว” คลื่นที่สำคัญได้แก่:

• คลื่น P (Primary Wave): เคลื่อนที่เร็วที่สุด และเป็นคลื่นตามยาว
• คลื่น S (Secondary Wave): เคลื่อนที่ช้ากว่า P และเป็นคลื่นตามขวาง
• คลื่นพื้นผิว: ทำให้เกิดความเสียหายมากที่สุดเพราะเคลื่อนที่บนผิวโลก

การวัดแผ่นดินไหว

นักวิทยาศาสตร์ใช้เครื่องวัดแผ่นดินไหว (seismograph) ในการตรวจจับและบันทึกความแรงของแผ่นดินไหว ขนาดของแผ่นดินไหวมักระบุโดยใช้มาตราริกเตอร์ (Richter scale) หรือมาตราแมกนิจูดโมเมนต์ (Moment Magnitude Scale)

ผลกระทบของแผ่นดินไหว

ผลกระทบมีตั้งแต่ความเสียหายต่ออาคารบ้านเรือน สะพาน ถนน จนถึงอันตรายต่อชีวิตผู้คน แผ่นดินไหวขนาดใหญ่ยังอาจก่อให้เกิดดินถล่ม สึนามิ หรือการลุกไหม้ของเชื้อเพลิง

การเตรียมพร้อมและป้องกัน

แม้ไม่สามารถพยากรณ์แผ่นดินไหวได้อย่างแม่นยำ แต่สามารถลดความเสี่ยงได้ด้วยการก่อสร้างอาคารที่ได้มาตรฐาน มีแผนรับมือฉุกเฉิน และให้ความรู้แก่ประชาชนเกี่ยวกับการเอาตัวรอดเมื่อเกิดแผ่นดินไหว

แผ่นดินไหวเป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ แต่ด้วยความเข้าใจและการเตรียมพร้อมอย่างเหมาะสม เราสามารถลดผลกระทบและรักษาชีวิตของคนจำนวนมากได้